15 Ağustos 2021’e Taliban’ın iktidara gelmesinden bu yana bayanların elde ettiği kazanımların birçok aksine çevrildi.
Milletlerarası medyada da daima yer alan bayan haklarının ihlali, reaksiyonlara aldırış edilmeden adeta bir çığ üzere büyüyor. Bayanların seyahat ve eğitim hakkı bir yana bayanlar yanlarında bir erkek vasisi olmadan taksilere bile binemiyor. Taliban idaresinin son yayınladığı kararname ile kamuda çalışan bayanların hakları neredeyse yok denecek kadar azaldı.
Bayan gazeteciler, ekran karşısına burka ile çıkmak zorunda bırakıldı. Cumhuriyet‘e konuşan Afgan bayan gazeteci Bahar Jalali, ülkelerindeki son durumu aktardı.
Medya dalında çalışan bayanlara yönelik getirilen burka zorunluluğunu ile ilgili konuşan bayan gazeteci, dedi.
Afgan gazeteci yöneltilen sorulara şu halde cevap verdi:
“KADINLARI KONUTLARINDAN HİÇ ÇIKMAMAYA TEŞVİK EDİYOR”
- Bir bayan olarak Afganistan’da karşılaşılan en büyük ve en temel zorluklar nelerdir?
“Taliban’ın genç kızların okula gitmesini yasaklamasından bu yana 258 gün geçti. Son vakitlerde, Taliban, taksi sürücülerinin yalnız olan bayanları almamaları gerektiğine karar verdi. Taliban ayrıyeten, Afganistan’da daha evvel hiç var olmayan bir şey olan bayanların toplum içinde yüzlerini kapatması gerektiğine hükmetti. Üniversitelere giden bayanların erkekler tarafından ders almasına müsaade verilmiyor ve erkeklerden farklı eğitim almaları gerekiyor. Tekrar bu uygulama da daha evvel Afganistan’da hiç olmayanlardan. Bayanların birçoklarının istihdamı yasaklandı. Afgan bayanların çalışma alanı süratle yok oluyor. Son Taliban kararnamesi, bayanları konutlarından hiç çıkmamaya teşvik ediyor.”
“TALİBAN AFGAN KÜLTÜRÜNÜ SİLMEYE ÇALIŞIYOR”
- Afganistan’da çalışan bir bayan gazetecinin karşılaştığı en önemli zorluklar nelerdir?
“Afgan bayanlarının karşılaştığı en önemli zorluklar eğitime, istihdama, hareketliliğe, sıhhat hizmetlerine ve kişiliklerinin tanınmasına erişimdir. Temel olarak, tüm ülkelerde garanti altına alınan temel insan hakları, Afganistan toplumuna yabancı bir rejim tarafından Afganistanlı bayanların elinden alınıyor. Afganistan’ın bayan haklarını geliştirme geçmişine sahip olduğunu ve Taliban’ın yapmaya çalıştığı şeyin köklerinin Afgan kültürüne dayanmadığını dünyaya hatırlatmak kıymetlidir. Aslında, Taliban yabancı gelenekler ve yabancı kararnameler dayatarak Afgan kültürünü silmeye çalışıyor.”
- Afganistan’da medya kesimindeki bayanlar ne üzere zorluklarla karşılaşıyor?
“Taliban geçtiğimiz günlerde bayanların toplum içinde yüzlerini kapatmaları gerektiğine hükmetti. Bu nedenle Afgan bayan gazeteciler artık haberleri sunarken yüzlerini kapatmak zorunda kalıyor. Geçenlerde Twitter’da #freeherface isimli bir kampanya vardı ve kimi Afgan erkek gazeteciler, çalışırken yüzlerini kapatmak zorunda kalan Afgan bayan meslektaşlarıyla dayanışmalarını tabir etmek için yüzlerini maskelerle kapattılar. Üstte bahsettiğim üzere, Afganistan’da yüzü örtme uygulaması alışılmış bir şey değildir. Daha evvel çalışmış birçok bayan gazeteci, toplum içinde yüzlerini kapatmaya alışık değil ve bu yeni kararname onların işlerini yapmalarını ve mesleklerine olan motivasyonlarını müdafaalarını zorlaştırıyor. Benim görüşüme nazaran, bu özel Taliban kararnamesi, bayanları medya dalındaki mesleklerinden vazgeçecekleri noktaya kadar demoralize etmeyi amaçlıyor.”
- Taliban idaresinin yeni bir açıklamasına nazaran, “Gerekirse orduya bayan da alınacak” Bu husustaki fikriniz nedir?
“Bu açıklama, memleketler arası toplumu Taliban’ın bayan aykırısı olmadığına ikna etmeye çalışan tuhaf bir halkla ilgiler hilesidir. Taliban umutsuzca Afganistan’ın resmi hükümeti olarak tanınmak istiyor. Lakin, dünyanın onların hilelerine düşmemesi son derece kıymetlidir. Ne yazık ki, global diplomatlar, resmi olarak tanınmasa bile onlara meşruiyet veren Taliban ile tertipli olarak buluşuyor. Bu yüksek profilli toplantılar Taliban’ı cesaretlendiriyor ve onlara her şeyi yapabileceklerini hissettiriyor.”
“TALİBANA KARŞI SİLAHLANIRIM LAKİN ONLARIN ORDUSUNA ASKER OLMAM”
Taliban idaresinin, bayanların gerekirse askere alınacağı istikametindeki açıklamaları kıymetlendiren bir öbür bayan gazeteci, “Taliban bayanlarını yetiştirip köle üzere kullanmak istiyorlar. Taliban, bayanları okullardan kovdu, lakin onları ordularında yetiştirmek istiyor. Bu, terör örgütünü bayanlar üzerinden güçlendirmek demektir. Bayanlar köle üzere kullanılabilir. Afganistanlı bir bayan olarak gerekirse Taliban’a karşı silahlanmaya hazırım fakat onların ordusunda çalışmaya başlamayacağım” tabirlerini kullandı.