Önder Yılmaz – Türkiye-Rusya-Ukrayna arasında “insanlık koridorunun” açılması için dört aylık zorlu süreçten sonra Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu koordinesinde ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın himayesinde gerçekleşen Rusya-Ukrayna ombudsmanları görüşmelerinde üç aşamalı mutabakat sağlandı.
Edinilen bilgilere göre; dört ay önce UNICEF’in önerisi üzerine harekete geçen KDK Başkanı Şeref Malkoç, önce Rusya ardından Ukrayna ombudsmanlarıyla bir araya gelerek sahipsiz çocukların bulunup karşılıklı değiştirilmesini içeren öneri yaptı. Malkoç’ın Rus ve Ukraynalı mevkidaşları, kendi ülke yönetimleriyle konuyu ele aldı. Ancak, savaş şartları ve sürekli değişen dengeler ekseninde ülke yönetimlerinin konuya soğuk yaklaşmaları nedeniyle her iki ülke ombudsmanları “daha sonra yapalım” kararı verdi. Türkiye diyalogdan ve diplomatik girişimlerinden vazgeçmedi.
Üç aşamalı plan
İki ülke yönetimlerinde yumuşama sinyali ve kamuoylarında oluşan ılımlı atmosfer doğrultusunda Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarının Türkiye’de buluşması kararlaştırıldı.
Üç aşamalı bir plan çizildi. Ukrayna Ombudsmanı Dmytro Lubinets 9 Ocak, Rusya Ombudsmanı Tatiana Moskalkova, 10 Ocak’ta Türkiye’ye geldi. 11 Ocak’ta ilk görüşme gerçekleştirildi.
Taraflar arasında üç aşamalı planın ana hatları çizildi. İlk ayak, Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarının bir araya getirilip görüntü vermesi; ikincisi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşülerek konunun en üst seviyede sahiplenilmesi ve son adım da Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy görüşmesiyle “insanlık koridoru”nun hayata geçirilmesi oldu.
İlk aşamada Malkoç, Rusya Ombudsmanı Moskalkova ve Ukrayna Ombudsmanı Lubinets arasında görüşme gerçekleşti.
Görüşmenin başında taraflar önce savaş konusunda birbirlerini suçladı. “One minute” diyerek devreye giren Malkoç, “Bunların müzakeresi bizim değil, siyasetçilerin işi. Biz olayın insanı boyutuna bakacağız. Savaşın devamını veya durmasını biz temin edemeyiz. Ama Rusya’daki, Ukrayna’daki yaralı askerler, kayıp kadın ve çocukların nasıl kavuşturacağız bunları çözebiliriz” diye konuştu.
Listeler masada
Görüşmenin sınırları çizilince taraflar suçlama dilini bırakıp müzakereye geçti. Üç ayaklı planın üzerinden geçildi ve sahipsiz çocukların ailelerine kavuşturulmasını içeren “insanlık koridoru”nun kapsamı daha da genişletildi. Esirler, askerler, yaralılar ve kayıp kişilerin de bu koridor kapsamında değişiminin sağlanmasında uzlaşmaya varıldı. Ukrayna 800 kişilik, Rusya 200 kişilik listeyi masaya koydu. Görüşmelerde çoğu yaralıları içeren listeler üzerinde ilk etapta 40 civarında değişim konusunda prensip anlaşması sağlandı.
Erdoğan: Konuşacağım
Üç ayaklı planın ikinci adımında Erdoğan’la görüşülerek “insanlık koridoru”na üst seviyede destek alındı. Erdoğan, görüşmede savaşın durması için Türkiye’nin elinden gelenin en iyisinin yaptığını, savaş devam ederken çocuk, kadın, esir ve yaralıların değişiminin ise vicdani ve insanı sorumluluk içerdiğini kaydetti ve konuyu Putin ve Zelenskiy ile görüşeceğini dile getirdi.
Sekiz ayrı görüşme
Ankara’daki iki günlük “ombudsmanlık konferansı” mekik diplomasisine sahne oldu. Rusya ve Ukrayna ombudsmanları toplamda sekiz kez görüşme yaptı. Bunların dördü Türkiye Baş Ombudsmanı Malkoç başkanlığında üçlü, diğer dört görüşme Rusya ve Ukrayna ombudsmanı arasında ikili görüşme olarak gerçekleşti. Görüşmelerde başta yaralılar olmak üzere değişimin kapsamı ele alınırken, taraflar Erdoğan, Putin ve Zelenskiy yönetimlerini gelinen noktaya ilişkin sürekli bilgilendirdi.
Milliyet’e konuşan Malkoç, son kez yaptıkları görüşmede Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarına, prensipte varılan uzlaşma konusunda devlet başkanlarının ikna edilmesi ve kamuoyuna bilgi verilmesi bilgisini verdiğini kaydetti. Malkoç, Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarıyla online ortamda toplantılar yapmaya devam edeceklerini belirterek, “Bu toplantılarda çıkacak sonuçlara göre Rusya ve Ukrayna tarafından hangi adımlar atılacak, Türkiye ne yapacak netleştirilecek. Üç ülke ombudsmanı olarak İstanbul’da mı buluşacağız, ben mi gideceğim, siz mi geleceksiniz belli olacak” dedi.
İstanbul platformu
Yaralı, esir, asker, çocuk ve kadınların değişiminin en kolayından başlayarak bunun İstanbul’da olması gerektiğine dikkat çeken Malkoç, “Birbirlerine liste verdiler. Kaçı asker, kaçı sivil bilmiyoruz. General mi er mi? Birer birer başlayalım ama yeter ki başlasın. Başlamak ilk adım yolun yarısı. Çünkü kolay bir iş değil. Doğrusu ‘insanlık koridoru İstanbul’da açılsın’ dedik. Hava, kara, deniz yolumu yöntem belli değil. Yol haritasını belirleyince İstanbul platformu yapmayı istiyoruz. Teklifim İstanbul. Bu işin olması için çabalıyoruz” diye konuştu.