Mine Özdemir Güneli – Lisansüstü eğitim, akademik kariyerin yanı sıra lisans mezunlarının iş hayatında rakiplerini geride bırakmaları, mesleki anlamda donanım kazanmaları açısından da tercih ediliyor. Ancak hem iş yükü hem de eğitimlere zaman ayırma konusunda zorluk yaşayan bazı çalışanlar, bu eğitime mesafeli yaklaşıyorlar. Bir taraftan lisansüstü eğitime ilgi azalırken diğer taraftan üniversitelerde bu programlara başvurularda yüksek ücretler isteniyor.
Devlet üniversitelerinde öğrencilerden bir ücret alınmazken, ikinci öğretim tezli/tezsiz yüksek lisans ve uzaktan öğretim tezsiz yüksek lisans programları ücretli sunuluyor. Vakıflarda ise ücretler astronomik rakamlara ulaşmış durumda. Öyle ki bazı üniversitelerde yıllık 170 bin TL olan doktora programında öğrenciler 4 yıl için arada hiç zam yapılmasa bile 680 bin TL’ye varan miktarda ücret ödüyor. Bazı üniversitelerde yabancı öğrencilerin ödediği rakam 800 bin TL’yi aşıyor.
418 bin TL’lik fark var
Üniversitelerin yüksek lisans ve doktora programlarının ücretlerini inceledik. Örneğin Yeditepe Üniversitesi’nde tezli yüksek lisans programlarında ücretler dönemlik 24.000 TL’den başlıyor yıllık 170.000 TL’ye kadar çıkıyor. Doktorada ise dönemlik 32.000 TL’den başlıyor yıllık 170.000 TL’ye çıkıyor. Yüksek lisans en az dört dönem, doktora programları da en az sekiz dönemden oluşuyor. Bu durumda doktoraya devam eden bir öğrencinin toplam 680 bin TL’yi gözden çıkarması gerekiyor.
Özyeğin Üniversitesi Mimarlık doktora programında Türk öğrencilerden yıllık 70 bin TL, yabancı uyruklulardan yıllık 11.550 dolar yani 217 bin TL isteniyor. Bu durumda 147 bin TL ücret farkı oluşuyor. Doktora programlarında hiçbir artışa gidilmezse Türk öğrenciler için rakam 280 bin TL’ye, yabancı öğrenciler için 868 bin TL’ye kadar çıkıyor. Kamu Hukuku doktora programının da ücreti Türk öğrenciler için 145.000 TL, uluslararası öğrenciler için 30 bin dolar yani 563 bin 700 TL olan üniversitede bu programda fiyat farkı 418 bin 700 TL oluyor.
Acıbadem Üniversitesi’nde yüksek lisans ücreti 30.000 TL ile 140.000 TL aralığında; doktora ise 100.000 TL’ye çıkıyor. Yabancı öğrenciler için yüksek lisans ücreti 5.000 ile 25.000 dolar yani 93.950 TL ile 469.750 TL aralığında; doktora ise 15.000 ile 40.000 dolar yani 281,850 TL ile 751.600 TL aralığında değişiyor.
Bahçeşehir Üniversitesi’nde Türk öğrencilerden tezli yüksek lisans programlarında 47.750 TL ile 117.315 TL aralığında; doktorada 108.000 TL ücret talep edilirken yabancı uyruklulardan yüksek lisans için 12.000 dolar yani 225.360 TL, doktora için de 40.000 dolar yani 751.200 TL eğitim ücreti isteniyor.
Araştırmacı bulmak zorlaşıyor
Türkiye’deki üniversiteler araştırmacı bulmakta gittikçe zorlanıyor. Öyle ki 129 devlet, 75 vakıf, 4 vakıf meslek yüksekokulu olmak üzere 208 yükseköğretim kurumu var. Bu kurumlarda 32 bin 886’sı profesör, 21 bin 228’i doçent, 42 bin 473’ü doktor öğretim üyesi olmak üzere 183 bin 260 akademisyen görev alıyor. Öğrenci sayılarına bakıldığında 2021-2022 akademik yılında yüksek lisansta yeni kayıt 147 bin 771 olurken toplam öğrenci sayısı 358 bin 271; doktorada yeni kayıt 19 bin 50 olurken, toplam öğrenci sayısı 109 bin 540 olarak istatistiklere yansıdı. Doktoralı insan kaynağına olan ihtiyacı karşılamak için harekete geçen Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) devlet üniversitelerinde 100 tematik alanda Doktora Bursu vermesine rağmen doktorada yeni kayıtlarda sayı 20 binin üzerine çıkmıyor. Lisansüstü eğitimdeki son verilerle Türkiye, OECD ortalamasının da gerisinde kaldı. Yüksek lisansta OECD ortalaması 13,9 iken Türkiye’nin oranı 1,7; doktorada da OECD ortalaması 1,3 iken Türkiye’nin oranı 0,5 oldu.